Đan sâm là một loại thảo dược quý hiếm, có tác dụng bổ huyết, an thần, giảm đau, chống viêm, chống oxy hóa, v.v. Đan sâm được dùng rộng rãi ở các nước châu Á như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản. Trong y học cổ truyền Việt Nam, đan sâm cũng là một vị thuốc quan trọng, được dùng để chữa các bệnh lý liên quan đến tâm, huyết, phụ khoa, v.v. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về đặc điểm, dược tính, cách dùng và liều lượng của đan sâm.

Đặc điểm của đan sâm

Đan sâm có tên khoa học là Salvia Miltiorrhiza Bunge, thuộc họ bạc hà (Lamiaceae). Đan sâm là một loài cỏ sống lâu năm, cao khoảng 30-80cm, thân cây màu đỏ nâu, có các gân dọc. Lá kép, mọc đối, gồm 3-7 lá chét, có răng cưa tù. Hoa mọc thành chùm ở đầu cành, màu đỏ tím nhạt. Quả nhỏ, dài 3mm, rộng 1,5mm. Mùa hoa từ tháng 5 đến tháng 8, mùa quả từ tháng 6 đến tháng 9.

Dược liệu đan sâm là phần rễ của cây. Rễ đan sâm nhỏ, hình trụ, màu đỏ nâu, đường kính 0,5-1,5cm. Rễ đan sâm có mùi thơm đặc trưng, vị đắng, tính hơi lạnh. Rễ đan sâm được thu hái vào mùa xuân hoặc mùa thu, khi cây đạt độ tuổi và kích thước lý tưởng. Rễ đan sâm được rửa sạch, cắt bỏ các rễ con và phần thân còn sót lại, rồi phơi hoặc sấy khô.

Dược tính của đan sâm

Theo y học cổ truyền, đan sâm có vị đắng, tính hơi lạnh, vào được hai kinh tâm và can. Đan sâm có tác dụng hoạt huyết khứ ứ, tiêu thũng chỉ thống, lương huyết dưỡng huyết và an thần. Đan sâm thường được dùng để chữa các chứng bệnh do huyết ứ gây nên, như hư lao, cốt tiết thống, phong tý bất tùy, trường minh phúc thống, băng đới trưng hà, mục xích, sán thống, sang giới, thũng độc, v.v. Đan sâm cũng dùng để chữa các bệnh lý về tâm, như đau thắt ngực, đau nhói vùng tim, mất ngủ, lo âu, trầm cảm, v.v. Đan sâm cũng có tác dụng dưỡng thần định chí, thông lợi huyết mạch, bảo vệ mạch máu.

Theo y học hiện đại, đan sâm có nhiều hoạt chất có lợi cho sức khỏe, như tanshinone, salvianolic acid, cryptotanshinone, protocatechuic acid, v.v. Các hoạt chất này có tác dụng chống viêm, chống oxy hóa, chống đông máu, giãn mạch, hạ huyết áp, hạ lipid máu, bảo vệ gan, thận, tim, não, v.v. Đan sâm cũng có khả năng chống lại bệnh tiểu đường, bệnh Alzheimer, bệnh Parkinson, v.v.

Cách dùng và liều lượng của đan sâm

Đan sâm có thể dùng độc vị hoặc kết hợp với các vị thuốc khác, tùy theo bệnh lý và thể trạng của người bệnh. Đan sâm có thể dùng dưới dạng sắc, hoàn, viên, cao, tinh dầu, v.v. Liều dùng thông thường là 6-12g mỗi ngày, chia làm 2-3 lần uống. Đan sâm có thể dùng lâu dài, nhưng cần theo sự chỉ dẫn của bác sĩ hoặc thầy thuốc.

Đan sâm có một số chú ý khi dùng, như:

• Đan sâm úy diêm thủy, nên kỵ với các vị thuốc có tính nóng, khô, như giấm, lê lô, v.v.
• Đan sâm có thể tương khắc với các vị thuốc có tính độc, như quỳnh, độc hoạt, v.v.
• Đan sâm có thể tăng tác dụng của các thuốc chống đông máu, như warfarin, aspirin, v.v. Nên cẩn thận khi dùng chung.
• Đan sâm có thể gây dị ứng ở một số người, như phát ban, ngứa, khó thở, v.v. Nên ngừng dùng ngay khi có biểu hiện dị ứng.

Đan sâm là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền, có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe. Đan sâm có thể dùng để chữa các bệnh lý về tâm, huyết, phụ khoa, v.v. Đan sâm cũng có nhiều hoạt chất có lợi cho tim mạch, tiểu đường, não bộ, v.v. Đan sâm có thể dùng độc vị hoặc kết hợp với các vị thuốc khác, tùy theo bệnh lý và thể trạng của người bệnh. Đan sâm có một số chú ý khi dùng, nên theo sự chỉ dẫn của bác sĩ hoặc thầy thuốc.